Ali Vahbi Bey, PENSÉES ET SOUVENIRS DE L’EX-SULTAN ABDUL-HAMID. Avant la débâcle de la Turquie, Paris /
Neuchâtel, Attinger Frères, tarihsiz [c 1910]. 222, [1] s, 20 x 13 cm, sırtı bez kapakları karton cildinde.
Bu kitap, II. Abdülhamid’in padişahlıktan uzaklaştırılmasının hemen sonrasında kendisi tarafından Ali Vehbi Bey’e Osmanlıca olarak
yazdırdığı hatıratının gene Ali Vehbi Bey tarafından Fransızca’ya tercüme edilerek yayınlanmış halidir. 1909 yılında İttihat ve
Terakki tarafından hal edilmesinin ardından kaleme alınması açısından oldukça önemlidir. Dönemin tarihi olayları hakkında genel
bir perspektif vermesi, II. Abdülhamid’in yapmaya çalıştıkları, vizyonu ve hedefleri ile o dönemde karşılaşılan zorluklar, entrikalar
ve uluslararası ilişkiler noktasındaki manevraların mahiyetlerinin anlaşılması açısından oldukça yararlı bir eserdir. II. Abdülhamid’in
dahili ve harici siyaset, İslam siyaseti, inkılâp siyaseti, şahsiyeti ile ilgili bilgilerin yanında konular içerisinde adı geçen şahıslarla ilgili
notlara da yer verilmektedir. Eserde; Jön Türkler, İttihatçılar ve Kanun-i Esasi, Farmasonlar, Ermeni, Yahudi ve Kürt konuları,
demiryolları ve petrol politikaları ile önemleri, sansür, askerî hizmetler, istihbarat çalışmaları, Osmanlı bürokrasisi vb bir çok
konu hakkında II. Abdülhamid’in bakış açısını görebilmek mümkündür. Bu eser, Osmanlı döneminin bu en çetrefilli, karmaşık ve
sıkıntılı döneminde saltanat koltuğunda oturan II. Abdülhamid’i gerçek anlamda kendisinden dinleyerek anlayabilmek açısından
bulunmaz bir imkandır.