Lazzaro Spallanzani, LE OPERE DI LAZZARO SPALLANZANI, Ulrico Hoepli, Milano, 193xx. Volume
Quinto: Parte Prima. Viaggio a Costantinopoli (1936), bez cildinde.
Ünlü İtalyan biyoloğun İstanbul seyahatnamesi...
Lazzaro Spallanzani (1729-1799) İtalyan Katolik rahip, biyolog ve fizyologdur. Pavia Üniversitesi’nde doğa
tarihi profesörü olarak çalışmış ve burada kurduğu doğa tarihi müzesini dünyanın hemen her bölgesinden ve
Akdeniz ülkelerine yaptığı (İstanbul ve çevresi de dahil) gezilerden getirdiği bitki ve hayvan örnekleri, fosil
ve mineraller ile zenginleştirmiştir. Çok yönlü bir bilim adamı olarak bilinir. Hayvanların vücut fonksiyonları,
üremeleri ve bugün biosonar diye tabir edilen ve hayvanların ses dalgaları ve titreşim yolu ile yön bulmalarını da
kapsayan konularda deneysel çalışmalarda bulunmuş ve bilime önemli katkılar sağlamıştır. Kurbağagillerde üreme
mekanizmasını ilk olarak eksiksizce açıklığa kavuşturup, ilk yapay döllenmeleri (1777) gerçekleştirdi; dokuların
soluma olayını ortaya koydu. Karşılaştırmalı biyolojinin kurucularından biri sayılmaktadır. Pozitif bilimlerin
birçok alanında gözlemlerde bulunan Spallanzani, bu konudaki çalışmaları için arasında İstanbul (1785-1786) ve
Sicilya (1788) olmak üzere birçok yere gitmiştir. Kitapta İstanbul’un kuşları, balıkları, memelileri, sürüngenleri
ve böceklerine dair gözlemlere yer verilmekte, Péra’da yaptığı meteorolojik ölçümlerin sonuçları sunulmakta,
Büyükdere’de yaptığı detaylı gözlemler anlatılmaktadır. Spallanzani, İstanbul Adaları’nı üzerlerindeki madenlere
varıncaya kadar anlatmış ve çok ilginç ve detaylı bilgilere yer vermiştir. Ülkemizde çok az bilinen bu seyahatname
İstanbul’u işleyen araştırmacı ve tarihçilerce de neredeyse hiç kullanılmamıştır.